Wyjazd chóru „Ex Tempore”, chociaż zbiegł się z wybuchem epidemii koronawirusa, doszedł jednak do skutku. Co prawda dwa koncerty w Amsterdamie i Heiloo, które organizowaliśmy, zostały odwołane, ale mimo to można uznać, że nasz cel został spełniony, i to z naddatkiem.

Pierwsza dobra wiadomość: Dzięki życzliwości naszych gospodarzy, ojców jezuitów z amsterdamskiego kościoła św. Franciszka Ksawerego na Krijtbergu, mogliśmy zaśpiewać program „Kodeks Occo” w zamkniętym kościele przed Najświętszym Sakramentem, a przecież taki był cel, dla którego powstała muzyka z „Kodeksu Occo” i który przyświecał Marcelowi Pérèsowi, gdy uruchamiał z nami ten projekt: przywrócić tę muzykę, wykonywaną współcześnie tylko na zwykłych koncertach, do kultu Bożego. Wskutek biegu wydarzeń utwory te zabrzmiały wyłącznie dla kultu Bożego, nie na koncercie! Po powrocie do Francji Marcel Pérès napisał do nas: „Jestem naprawdę poruszony… jest to dowodem, że to co robimy, nie jest tylko rodzajem turystyki muzyczno-kulturowej, lecz jest faktycznie częścią planu Bożego… Jestem szczęśliwy, że mogę być z wami wszystkimi, by pomagać wam dostrzec, czego Bóg od nas oczekuje, od początku czasu… Ten niespodziewany finał w Amsterdamie był czymś niewiarygodnie duchowym”.

Druga dobra wiadomość: Ojcowie jezuici zarejestrowali nasz śpiew na profesjonalnym sprzęcie i zmontowali przy jego użyciu podcast do wirtualnej wędrówki trasą Cichej Procesji („Stille Omgang”). Ta słynna procesja uliczkami amsterdamskiej Starówki, będąca wyrazem czci dla Cudu Eucharystycznego z 1345 r. i gromadząca co roku kilka tysięcy ludzi, miała się odbyć w nocy 21 marca i oczywiście również została odwołana. Dzięki podcastowi z naszym nagraniem każdy teraz może wziąć w niej udział, #zostającwdomu. Inicjatywa ta została nagłośniona przez holenderskie i polskie media katolickie (łącznie z KAI), dzięki czemu nasza inicjatywa przywrócenia do kultu Bożego muzyki z „Kodeksu Occo” uzyskała znacznie szerszy zasięg, niż kiedykolwiek marzyliśmy, planując koncerty dla kilkudziesięciu czy może stu osób. Otrzymaliśmy też już zaproszenia do zaśpiewania tych koncertów w przyszłości, po powrocie do normalnego życia.

Trzecia dobra wiadomość: Zapraszam do wysłuchania zarejestrowanego przez nas nagrania muzyki z „Kodeksu Occo” 🙂 Udostępnił je nasz patron medialny, portal Liturgia.pl 🙂 Artykuł zawiera również dodatkowe informacje oraz kilka zdjęć:
https://www.liturgia.pl/amsterdam-nagranie-odwolanego-koncertu-kodeks-occo-dostepne-w-internecie/

Jak Państwo się zapewne domyślają, koncerty „Kodeks Occo” musiały zostać w ostatniej chwili odwołane na skutek epidemii koronawirusa, ale przygotowany przez nas materiał muzyczny zyskał nowe życie. Ojcowie jezuici z kościoła św. Franciszka Ksawerego na Krijtbergu, nasi gospodarze, zorganizowali nam profesjonalne nagranie i użyli kilku utworów do opracowania specjalnego podcastu umożliwiającego wzięcie duchowego udziału w tegorocznej Cichej Procesji w najbliższą sobotę 21 marca wieczorem… Fizyczna procesja oczywiście również została odwołana, ale za to duchowo będzie mógł się w tym roku przyłączyć do niej każdy, nie opuszczając swego domu zgodnie z zaleceniami władz.

Podcast zawiera krótkie wprowadzenie i podsumowanie po holendersku, ale całą jego resztę stanowią odgłosy Stille Omgang i nasz śpiew. Więc w sobotni wieczór usiądź, obejrzyj mapę z trasą Procesji (https://www.stille-omgang.nl/the-route/), włącz podcast i zacznij się modlić… Ku czci Najświętszego Sakramentu oraz za Holandię, Polskę i cały świat!

Podcast trwa tyle samo czasu, ile przejście trasą procesji (amsterdamskimi uliczkami Kalverstraat, Nieuwendijjk, Warmoesstraat i Nes). Jest dostępny na prowadzonej przez holenderskich jezuitów platformie modlitewnej „Bidden Onderweg” („Módlcie się po drodze”) pod adresem https://biddenonderweg.org/speler/uitgelicht/2715

Chór „Ex Tempore” oraz koncerty „Kodeks Occo” w Amsterdamie i Heiloo zorganizowało Stowarzyszenie Brandsma we współpracy z Fundacją Dominikański Ośrodek Liturgiczny oraz Fundacją Świętego Benedykta. Patronami medialnymi przedsięwzięcia są: Liturgia.pl, Magnificat, Christianitas, Rycerz Niepokalanej, Bemint Elkander!, Miłujcie Się! oraz Adeste.org.

14 marca: koncert o godz. 19.15 w sanktuarium Matki Bożej Pomagającej w Potrzebie (Onze Lieve Vrouw ter Nood, w kościele Bedevaartkapel) w Heiloo

15 marca: śpiew na Mszy św. o godz. 9.30 oraz koncert o godz. 15.00 w kościele św. Franciszka Ksawerego na Krijtbergu w Amsterdamie

– oto występy nowego, międzynarodowego chóru „Ex Tempore” pod dyrekcją Marcela Pérèsa, wybitnego kompozytora, organisty i badacza muzyki średniowiecznej. Dokładnie w 675. rocznicę amsterdamskiego Cudu Eucharystycznego, dołączając do obchodów tego wyjątkowego wydarzenia, chór „Ex Tempore” wykona w Amsterdamie i Heiloo program oparty na słynnym Kodeksie Occo, jedynym ocalonym z nieistniejącego już sanktuarium Amsterdamskiego Cudu, które do momentu zniszczenia (2 poł. XVI w.) rozsławiało to miasto w całej Europie. Miejsca koncertów zostały wybrane świadomie: piękny, zabytkowy kościół św. Franciszka Ksawerego na Krijtbergu znajduje się bardzo blisko dawnego sanktuarium Cudu i cieszy się dużą popularnością wśród wiernych i turystów, a sanktuarium Matki Bożej w Heiloo pod Amsterdamem jest z kolei dzisiaj jednym z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych Holandii.

Projekt „Chorus ex Tempore”

Projekt „Chorus ex Tempore” ma na celu wyszkolenie śpiewaków do czytania średniowiecznych rękopisów w ich oryginalnej notacji, zwłaszcza zawierających repertuar najrzadziej używany.

Znajomość dawnych notacji jest niezbędna do zrozumienia natury i wewnętrznej dynamiki architektury dźwięku. Różne systemy notacji ukazują także liczne parametry związane z koncepcją, przekazem i funkcją muzyki, których są znakiem.

Żeby umożliwić naprawdę dogłębne poznanie notacji, projekt trwa przez długi czas. W ciągu roku odbywa się siedem spotkań po 4 lub 5 dni. Dzięki temu w „Chorus ex Tempore” może uczestniczyć liczna grupa śpiewaków pragnących zdobyć praktyczną wiedzę o notacji, niezbędną do ożywienia muzycznych skarbów konkretnej epoki. Chór tworzą osoby pragnące odkryć, pod kierunkiem Marcela Pérèsa, wewnętrzne życie tych zapomnianych repertuarów. Jest on otwarty dla wszystkich – składa się z osób uczących się, amatorów oraz profesjonalistów. Większość śpiewaków stanowią Polacy, ale obecni są też przedstawiciele innych krajów (Włochy, Portugalia, Francja, Litwa, Estonia, Węgry, Czechy…). Projekt „Chorus ex Tempore” ma stanowić duchowe stowarzyszenie ludzi, którzy naprawdę chcą odkrywać ten zapomniany repertuar.

Pierwszy etap projektu rozpoczął się w styczniu 2019 r. i został poświęcony rękopisowi o nazwie Kodeks Occo. W nadchodzących latach będą badane inne repertuary: w 2020 r. Szkoła Notre Dame, następnie chorał mozarabski, starorzymski, benewencki…

Kodeks Occo powstał w warsztacie Petrusa Alamiré, najwybitniejszego kaligrafa tamtych czasów, na początku XVI wieku. Zawiera skarby XV-wiecznej polifonii franko-flamandzkiej. Niektóre są znane i zostały skomponowane przez wielkich śpiewaków tamtej epoki – Isaaca, Moutona, Josquina Despreza, inne zaś są dziełem anonimowych kompozytorów.

Rękopis ten przeznaczony był na użytek kościoła w Amsterdamie – Heilige Stede – poświęconego czci Najświętszego Sakramentu. Został on zbudowany w XIV wieku dokładnie w miejscu Cudu, który się tam wydarzył w marcu 1345 r.: Hostia wrzucona do ognia uniosła się z płomieni i pozostawała zawieszona przez kilka dni.

Cud ten wywarł na ówczesnych wielki wpływ i przyczynił się do powstania w Amsterdamie wążnego centrum religijnego. Nawet dzisiaj dla uczczenia jego pamięci co roku w połowie marca na amsterdamskim Starym Mieście formuje się liczna, milcząca procesja. Zaczyna się ona o północy i gromadzi tysiące ludzi.

W marcu 2020 roku, po roku przygotowań, zespół wokalny „Ex Tempore” przybędzie do Amsterdamu, aby wykonać repertuar ku czci Najświętszego Sakramentu, pochodzący z Kodeksu Occo. Będzie obejmował Missa Pange Lingua Josquina Despreza, a także inne skarby polifonii, z których część zachowała się tylko w Kodeksie Occo i czeka w milczeniu na moment, kiedy będzie mogła znowu ożyć.

Marcel Pérès

Po studiach na kierunkach organy i kompozycja w Konserwatorium w Nicei Marcel Pérès kontynuował edukację muzyczną w Wielkiej Brytanii i Kanadzie. W 1979 r., po powrocie do Europy, zaczął specjalizować się w muzyce średniowiecznej, a w 1982 r. założył zespół Ensemble Organum, z którym podjął metodyczne badania nad średniowiecznym repertuarem liturgicznym.

W 1984 r. otworzył centrum badań nad muzyką średniowieczną CERIMM (Centre Européen pour la Recherche sur l’Interprétation des Musiques Médiévales – European Medieval Music Research and Performance Centre) przy Fundacji Royaumont, i był jego dyrektorem do 1999 r.

Z Ensemble Organum wydał około czterdziestu płyt, a większość z nich spotkała się z najwyższym uznaniem i otrzymała tytuły m.in. „Diapason d’or”, „Classical Awards”, „Choc de l’année” magazynu „Monde de la Musique” oraz najważniejszych nagrań XX wieku według „New York Timesa”.

W 2001 r. w dawnym opactwie w Moissac Marcel Pérès utworzył ośrodek CIRMA (Centre Itinérant de Recherche sur les Musiques Anciennes – Itinerant Centre for Early Music Research), mający tworzyć muzyczną prezentację wędrówek człowieka, jego sposobu myślenia oraz wiedzy w minionych stuleciach oraz wspierać rozwój obustronnie wzbogacających interakcji między żywymi tradycjami a archeologią muzyczną. Marcel Pérès jest także kompozytorem i napisał około trzydziestu utworów.

Międzynarodowa działalność Marcela Pérèsa została doceniona w 1990 r., kiedy otrzymał on nagrodę francuskiego sekretarza stanu ds. międzynarodowych stosunków kulturalnych Leonardo da Vinci (Prix Léonard de Vinci). W 1996 r. francuskie Ministerstwo Kultury przyznało mu wyróżnienie Kawalera Orderu Sztuki i Literatury (Chevalier de l’Ordre des Arts et des Lettres), a w 2013 r. – Oficera Orderu Sztuki i Literatury (Officier de l’Ordre des Arts et des Lettres). Marcel Pérès jest ojcem chrzestnym dzwonu Marcel, który został odlany w 2012 roku i poświęcony 2 lutego 2013 roku podczas obchodów 850-lecia katedry Notre-Dame de Paris.

Patronami medialnymi występów chóru „Ex Tempore” w Amsterdamie i Heiloo są prestiżowe media katolickie, takie jak Liturgia.pl, Magnificat, Christianitas, Rycerz Niepokalanej, Bemint Elkander!, Miłujcie Się! oraz Adeste.org. Koordynacja: Stowarzyszenie Brandsma. Współpraca: Fundacja Dominikański Ośrodek Liturgiczny i Fundacja Świętego Benedykta.