Wszystkiego najlepszego w Nowym Roku 2022!
Spotkanie z Weroniką Żurowską: Kodeks Occo, muzyka i plastyka
Serdecznie zapraszamy na spotkanie z artystką plastykiem Weroniką Żurowską, członkiem zarządu Stowarzyszenia Brandsma, które będzie poświęcone prowadzonemu przez nasze Stowarzyszenie projektowi „Kodeks Occo” oraz wpływowi, jaki wywarł on na jej twórczość plastyczną. Przypomnijmy, że w ramach tego projektu chór Ex Tempore pod kierunkiem Marcela Pérèsa przygotował program koncertowy zawierający mszę Pange lingua autorstwa Josquina des Prés i inne utwory pochodzące z Kodeksu Occo, XVI-wiecznego rękopisu z muzyką wykonywaną ongiś w nieistniejącym już sanktuarium Cudu Eucharystycznego w Amsterdamie.
Podczas spotkania zabrzmi muzyka z Kodeksu Occo, nagrana przez chór Ex Tempore w marcu 2020 r. w kościele św. Franciszka Ksawerego na Krijtbergu w Amsterdamie. Będzie też śpiew na żywo – grupa członków chóru Ex Tempore pod kierunkiem Marcina Bornusa Szczycińskiego wykona monodyczne utwory gregoriańskie, które posłużyły za podstawę przy komponowaniu utworów polifonicznych, zawartych w Kodeksie Occo. Weronika opowie o Cudzie Amsterdamskim, jego sanktuarium Heilige Stede, pracy nad programem Pange lingua oraz wyprawie do Amsterdamu i przygodach, jakie podczas niej przeżyli członkowie chóru.
Spotkanie odbędzie się w Warszawie, w Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego przy ul. Prymasa Augusta Hlonda 1 (przy Świątyni Opatrzności Bożej), w czwartek 9 grudnia br. o godz. 18.00. Jego organizatorem jest Fundacja Betesda.
Weronika Żurowska jest ilustratorką i graficzką. Absolwentka Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (2016) i Wydziału Komiksu (Ecole Superieure des Arts Plastiques Saint Luc w Brukseli (2014). Autorka między innymi ilustracji do książki Szymona Sławińskiego pt. „Róża. Opowieść sceniczna dla dzieci o bł. matce Elżbiecie Róży Czackiej z odwołaniem do jej własnych słów”. Współpracowała jako autorka przy wystawach: „O-powiadaj. Japonia w pięciu opowieściach” i „Idź na żywioł” w Muzeum Łazienek Królewskich w Warszawie. Tworzy ilustracje do teatrów kamishibai. Prowadzi warsztaty z komiksu i ilustracji dla dzieci, dorosłych oraz osób z niepełnosprawnością.Więcej o Weronice:
http://weronikazurowska.blogspot.com/
Serdecznie zapraszamy!
Msza Josquina des Prés z „Kodeksu Occo” zabrzmiała w katedrze siedleckiej
Prowadzony przez nasze stowarzyszenie projekt „Kodeks Occo” nie skończył się wraz z nagraniem Mszy Pange lingua Josquina des Prés w Amsterdamie w marcu ub.r. Założony w celu jego realizacji chór „Ex Tempore” kierowany przez wybitnego francuskiego muzykologa, organistę, chórmistrza i śpiewaka Marcela Pérèsa mimo pandemii kontynuuje pracę. Najnowsze wykonanie odbyło się w czwartek 25 listopada w katedrze siedleckiej w ramach Dni Muzyki Kościelnej w diecezji siedleckiej. Szczególną okazją do uwzględnienia Mszy Josquina des Prés w programie Dni Muzyki jest przypadające w bieżącym roku pięćsetlecie śmierci tego wybitnego kompozytora frankoflamandzkiego. Jego muzyka zabrzmiała tak, jak miała być pierwotnie wykonywana, to znaczy w kontekście liturgicznym, podczas celebrowania Mszy świętej.
– Była to msza wotywna o Najświętszym Sakramencie, sprawowana według formularza z uroczystości Bożego Ciała, czyli tzw. Msza „Cibavit”, od pierwszego słowa antyfony introitu – wyjaśnia ks. prof. Piotr Paćkowski, rektor seminarium duchownego w Siedlcach. – Dawniej w każdy czwartek seminarium siedleckie (ale to był powszechny zwyczaj w całym Kościele) uczestniczyło w mszy „Cibavit” jako we mszy w intencji kapłanów i o powołania kapłańskie. Obecnie, z racji położenia seminarium poza miastem uczestniczymy w tej mszy w każdy pierwszy czwartek miesiąca. Ale nawet jeśli nie jedziemy do katedry, to w każdy czwartek odprawiamy Mszę „Cibavit” w seminarium, jeśli tylko nie ma wówczas innych świąt i wspomnień obowiązkowych.
Msza Pange lingua Josquina des Prés zawiera tylko części stałe (ordinarium) Mszy świętej, ale Marcel Pérès tak zestawił program oparty na Kodeksie Occo (przypomnijmy, że ten XVI-wieczny rękopis pochodzi z dawnego sanktuarium Cudu Eucharystycznego w Amsterdamie i zawiera utwory przeznaczone do kultu eucharystycznego), że obejmuje on całość utworów składających się na Mszę o Najświętszym Sakramencie. Chór mógł więc wykonać wszystkie śpiewy potrzebne na tej Mszy. Introit „Cibavit” jest anonimowego autorstwa i zachował się tylko w Kodeksie Occo. W wykonaniu chóru „Ex Tempore” można go wysłuchać tutaj.
We Mszy św. uczestniczyli klerycy seminarium siedleckiego, kilku kapłanów-koncelebransów oraz liczna grupa wiernych. Przed jej rozpoczęciem główny celebrans, ks. rektor Piotr Paćkowski, przedstawił zebranym historię Cudu Amsterdamskiego i jego sanktuarium, a na zakończenie Marcel Pérès wykonał improwizację organową. Msza ta była odprawiana w intencji o zdrowie dla Roberta Pożarskiego, wybitnego śpiewaka i kantora gregoriańskiego, znawcy dawnej muzyki liturgicznej niezwykle zasłużonego dla odkrywania i zachowywania dziedzictwa muzycznego Kościoła w Polsce. Zarówno ks. rektor Paćkowski, z wykształcenia muzykolog, jak i Marcel Pérès oraz większość śpiewaków chóru „Ex Tempore” od wielu lat z nim współpracowała i się przyjaźniła. Niestety – z naszego ludzkiego punktu widzenia – Bóg miał inne plany; 29 listopada Robert Pożarski zmarł. O jego zasługach można przeczytać w tekście Katolickiej Agencji Informacyjnej.
Dzięki uprzejmości kustosz Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach członkowie chóru mogli obejrzeć jedyny przechowywany w Polsce obraz El Greco, Ekstaza świętego Franciszka. Piękno i mistyczna moc tego arcydzieła pociągnęły śpiewaków do spontanicznego wykonania kolejnego śpiewu z Kodeksu Occo, O salutaris hostia.
Obecnie chór „Ex Tempore” pod kierunkiem Marcela Pérèsa pracuje nad kolejnymi programami: Mszą requiem Antoine de Févina, zwanego także Divitisem, również z „Kodeksu Occo”, oraz muzyką z tzw. szkoły Notre Dame, powstałą przy paryskiej katedrze Notre Dame.
Poniżej prezentujemy galerię zdjęć z występu w katedrze siedleckiej. Ich autorem jest p. Piotr Grabowski.
Ruszył nowy projekt z Kodeksu Occo
Po sukcesie pierwszego projektu muzycznego, opartego na Kodeksie Occo, rozpoczęliśmy prace nad kolejnym. Tym razem pod kierunkiem francuskiego muzykologa, kompozytora, organisty i chórmistrza Marcela Pérèsa przygotowujemy mszę Requiem autorstwa flamandzkiego kompozytora żyjącego na przełomie XV i XVI wieku, Anthoniusa Divitisa (Antoine’a de Févina). Musiała być wykonywana w amsterdamskiej kaplicy Cudu Eucharystycznego Heilige Stede, skoro została umieszczona w Kodeksie Occo. Ilustracje do tej mszy są jeszcze bogatsze, ale też bardziej zdumiewające, niż do mszy Pange lingua, którą poznawaliśmy jako pierwszą. Oto jedna z nich:
Tym razem zaczęliśmy rozczytywanie nut w grupach spotykających się w różnych miastach (Kraków, Warszawa, być może dołączą kolejne), żeby podczas warsztatów z naszym maestro móc się już skupić na kwestiach muzycznych. Zapraszamy śpiewające osoby, pragnące dołączyć do tego projektu, do skontaktowania się z nami: kontakt@brandsma.pl
Galeria zdjęć z koncertu „Kodeks Occo” w Jarosławiu
25 sierpnia br. w jarosławskiej kolegiacie rozbrzmiały dźwięki Missa Pange lingua Josquina Desprez oraz utwory innych wyśmienitych kompozytorów, zapisane w rękopisie zwanym Kodeksem Occo, pochodzącym z nieistniejącego już sanktuarium Cudu Eucharystycznego w Amsterdamie (De Heilige Stede). Koncert ten odbył się w ramach XXIX Festiwalu Muzyki Dawnej „Pieśń naszych korzeni” w Jarosławiu w związku z przypadającą 27 sierpnia 550. rocznicą śmierci tego wybitnego frankoflamandzkiego kompozytora.
Program, identyczny z programem ubiegłorocznych amsterdamskich występów chóru Ex Tempore, organizowanych przez nasze Stowarzyszenie (z wydatną pomocą Fundacji Dominikański Ośrodek Liturgiczny oraz Fundacji Świętego Benedykta), wykonał Chór Festiwalowy z udziałem kilkunastu członków chóru Ex Tempore pod batutą Marcela Pérèsa, pomysłodawcy i kierownika muzycznego całego projektu „Kodeks Occo”. O sanktuarium, chórze Ex Tempore, Kodeksie Occo i związanym z nim projekcie muzycznym pisaliśmy już wielokrotnie i dalszych informacji można poszukać w dawniejszych wpisach.
Wcześniej, w poniedziałek 23 sierpnia, Marcel Pérès oraz prezes Stowarzyszenia Brandsma Dominika Krupińska opowiedzieli o Kodeksie Occo i opartym na nim programie chóru Ex Tempore, jak też o historii Cudu Amsterdamskiego i amsterdamskiej „Cichej Procesji” na seminarium dla uczestników festiwalu. Zagadnienia te były w Polsce dotąd niemal nieznane, więc wzbudziły duże zainteresowanie.
Serdecznie dziękujemy organizatorom Festiwalu Muzyki Dawnej „Pieśń naszych korzeni” w Jarosławiu za włączenie przygotowanego przez Marcela Pérèsa oraz chór Ex Tempore programu do programu tegorocznego Festiwalu oraz za udostępnienie zdjęć z koncertu i prób do niego, które prezentujemy w galerii poniżej.
Fot. Mirosław Chudy, Michał Żołyniak, Aleksandra Bednarz, Antoni Wala. © Wszelkie prawa zastrzeżone.
Muzyka z Kodeksu Occo na festiwalu w Jarosławiu! Zapraszamy!
Informujemy z wielką radością, że program z Kodeksu Occo, przygotowany i wykonany w ub.r. w Amsterdamie pod kierunkiem Marcela Pérèsa w ramach współprowadzonego przez nasze Stowarzyszenie projektu, zostanie wykonany 25 sierpnia o 20.00 w kolegiacie jarosławskiej podczas Festiwalu Muzyki Dawnej „Pieśń Naszych Korzeni”. Koncert odbędzie się w formule Chór Festiwalowy + członkowie chóru Ex Tempore będącego pierwotnym wykonawcą tego programu. Jeśli chcą Państwo zmierzyć się z tą muzyką, a nie tylko jej posłuchać, zapraszamy na warsztaty, które będą się odbywały od niedzieli 22 sierpnia (początek godz. 14.00). Obowiązują zapisy. Bliższe informacje są tutaj.
Pod ilustracją (plakatem festiwalowym) zamieszczamy dodatkowe informacje opracowane przez organizatorów Festiwalu.
Missa Pange lingua Josquina des Prez ku czci Najświętszego Sakramentu
Środa, 25 sierpnia, Kolegiata pw. Bożego Ciała
Chór Festiwalowy
z udziałem członków Chorus Ex Tempore
dyr. Marcel Pérès
Kodeks Occo powstał na początku XVI wieku w warsztacie Petrusa Alamiré, najwybitniejszego kaligrafa tamtych czasów. Zawiera skarby XV-wiecznej polifonii franko-flamandzkiej. Niektóre są znane i zostały skomponowane przez wielkich śpiewaków tamtej epoki – Isaaca, Moutona, Josquina des Prez, inne zaś są dziełem anonimowych kompozytorów. Rękopis ten przeznaczony był na użytek kościoła w Amsterdamie – Heilige Stede – poświęconego czci Najświętszego Sakramentu. Został on zbudowany w XIV wieku dokładnie w miejscu Cudu, który wydarzył się w marcu 1345 r.: Hostia wrzucona do ognia uniosła się z płomieni i pozostawała zawieszona przez kilka dni. Cud ten wywarł na ówczesnych wielki wpływ i przyczynił się do powstania w Amsterdamie ważnego centrum religijnego. Nawet dzisiaj dla uczczenia jego pamięci co roku w połowie marca na amsterdamskim Starym Mieście formuje się liczna, milcząca procesja. Zaczyna się ona o północy i gromadzi tysiące ludzi.
Program Kodeks Occo obejmuje repertuar ku czci Najświętszego Sakramentu, pochodzący ze wspomnianego rękopisu: Missa Pange lingua Josquina des Prez, a także inne skarby polifonii, z których część zachowała się tylko w Kodeksie Occo i czekała w milczeniu na moment, kiedy będzie mogła znowu ożyć.
Chorus Ex Tempore, Chór festiwalowy
Warsztaty i koncert, odbywające się podczas tegorocznego festiwalu, stanowią kontynuację prac nad tym repertuarem, prowadzonych przez Marcela Pérèsa i zespół Ex Tempore. Pierwsza faza tego projektu, rozpoczęta jesienią 2018 i zakończona w marcu 2020 wykonaniem w Amsterdamie, organizowana była przez Stowarzyszenie Brandsma, Fundację Świętego Benedykta i Fundację Dominikański Ośrodek Liturgiczny.
Projekt Chorus ex Tempore ma na celu wyszkolenie śpiewaków do czytania średniowiecznych rękopisów w ich oryginalnej notacji, zwłaszcza zawierających repertuar najrzadziej używany. Znajomość dawnych notacji jest niezbędna do zrozumienia natury i wewnętrznej dynamiki architektury dźwięku. Różne systemy notacji ukazują także liczne parametry związane z koncepcją, przekazem i funkcją muzyki, których są znakiem. Żeby umożliwić naprawdę dogłębne poznanie notacji, projekt trwa przez długi czas. W ciągu roku odbywa się siedem spotkań po 4 lub 5 dni. Dzięki temu w Chorus ex Tempore może uczestniczyć liczna grupa śpiewaków pragnących zdobyć praktyczną wiedzę o notacji, niezbędną do ożywienia muzycznych skarbów konkretnej epoki. Chór tworzą osoby pragnące odkryć, pod kierunkiem Marcela Pérèsa, wewnętrzne życie tych zapomnianych repertuarów. Jest on otwarty dla wszystkich – składa się z osób uczących się, amatorów oraz profesjonalistów. Większość śpiewaków stanowią Polacy, ale obecni są też przedstawiciele innych krajów (Włochy, Portugalia, Francja, Litwa, Estonia, Węgry,
Czechy…). Projekt Chorus ex Tempore ma stanowić duchowe stowarzyszenie ludzi, którzy naprawdę chcą odkrywać ten zapomniany repertuar.
Więcej informacji na temat projektu oraz rękopisu można znaleźć na stronach:
Stowarzyszenie Brandsma
Kodeks Occo w portalu liturgia.pl
blog Adoptuj kościół w Holandii
Nowe władze Stowarzyszenia Brandsma
Nasze stowarzyszenie powstało w marcu 2018 r. i kilka miesięcy temu upłynęła kadencja pierwszych władz. 28 czerwca 2021 r. (opóźnienie dozwolone na mocy nowelizacji ustawy o stowarzyszeniach, wprowadzonej ustawą covidową) odbyło się walne zebranie członków, które udzieliło absolutorium odchodzącemu zarządowi i wybrało nowe władze. Kilka dni temu zmiany zostały wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego i możemy już je oficjalnie ogłosić. Oto nowe władze:
Zarząd:
Hanna Dominika Krupińska – prezes
Weronika Żurowska – członek
Stanisław Kokoszka – członek
Komisja Rewizyjna:
Kamil Kardel – przewodniczący
Anna Dudziak – członek
Wojciech Dominiak – członek
Powodzenia!
W tym roku amsterdamska Cicha Procesja odbędzie się w Krakowie!
Czytelnikom bloga Adoptuj kościół w Holandii na pewno nie trzeba przypominać, czym jest słynna amsterdamska Cicha Procesja i jakie wydarzenie upamiętnia. Pisaliśmy już o tym wielokrotnie, dwa lata temu zamieściliśmy relację z udziału w niej, a rok temu mieliśmy zaśpiewać w Amsterdamie i Heiloo koncerty prezentujące muzykę śpiewaną przed prawie pięciuset laty w amsterdamskim Świętym Miejscu (Heilige Stede), kaplicy Amsterdamskiego Cudu. Zarówno nasze koncerty, jak i sama Cicha Procesja zostały w ostatniej chwili odwołane z powodu ogłoszenia lockdownu przez rząd holenderski; muzykę nagraliśmy więc u gościnnych amsterdamskich jezuitów i jest dziś dostępna w internecie, a sami z wieloma przygodami wróciliśmy do domów, czekając na złagodzenie restrykcji.
Witraż z kaplicy w amsterdamskim Begijnhofie, upamiętniający zbudowanie pierwszej kaplicy Heilige Stede w miejscu Cudu Amsterdamskiego przy ul. Kalverstraat. Fot. © DK
Koronawirus jak na razie górą i w tym roku również zabraknie Cichej Procesji na uliczkach starego Amsterdamu; jednak Polakom fantazji nigdy nie brakuje i zaraz szybciutko wymyśliliśmy, że skoro my nie możemy pojechać na procesję, to procesja przyjedzie do nas. W końcu w Krakowie również mamy wąskie średniowieczne uliczki, w XIV wieku wydarzył się lokalny cud eucharystyczny, a nawet kościół związany z tym cudem również uległ zburzeniu i został po nim tylko pusty placyk. A ponieważ tuż koło tego placyku stoi dominikańska bazylika Świętej Trójcy, przy której działają nasi wypróbowani przyjaciele – Fundacja Dominikański Ośrodek Liturgiczny – długo zastanawiać się nie było trzeba.
O naszym zwariowanym pomyśle napisaliśmy do biskupa Jana Hendriksa, ordynariusza haarlemsko-amsterdamskiego, a on od razu przesłał nam prześliczny list przeznaczony dla uczestników procesji, w którym pisze, jak bardzo cieszy się z naszej inicjatywy, i udzielił nam swego błogosławieństwa. Co dokładnie napisał – a są to rzeczy bardzo ciekawe – będzie można się dowiedzieć osobiście w sobotę 20 marca w Krakowie, bo list zostanie odczytany na zakończenie Mszy świętej o godz. 12.00 w południe w bazylice Świętej Trójcy przy ul. Stolarskiej, przed wyruszeniem procesji w trasę. Organizujemy naszą procesję w dzień, by wieczorem móc śledzić w internecie transmisję uroczystej Mszy świętej z Amsterdamu (po niej odbędzie się jeszcze emisja filmu o Cichej Procesji).
Krakowska trasa Cichej Procesji będzie przebiegać z miejsca, gdzie dawniej stał kościół Wszystkich Świętych, z którego w połowie XIV wieku złodzieje ukradli monstrancję z hostią, na Kazimierz, czyli do dawnej wsi Bawół, koło której świętokradcy rzucili ją w bagno, przerażeni swoim czynem. Następnie inną trasą powrócimy na miejsce startu. Przejdziemy też koło katedry wawelskiej, siedziby biskupa krakowskiego, który wyruszył w uroczystej procesji po ukradzioną i porzuconą monstrancję, odnalezioną dzięki temu, że emitowała światło. W połowie drogi zaśpiewamy kilka utworów wykonywanych niegdyś ku czci Cudownej Hostii w amsterdamskiej Heilige Stede – pochodzą one oczywiście z naszego zeszłorocznego programu koncertowego. Uczynimy to w pięknym, gotyckim kościele Bożego Ciała, wybudowanym przez króla Kazimierza Wielkiego na miejscu cudownego odnalezienia ukradzionej monstrancji. W kościele posługują ojcowie kanonicy laterańscy, którzy serdecznie nas do siebie zaprosili 🙂
Każdego z Państwa, kto może przybyć i wziąć udział w Cichej Procesji w Krakowie, serdecznie zapraszamy! Początek: 20 marca, godz. 12.00, bazylika Trójcy Świętej przy ul. Stolarskiej w Krakowie. Forma, ma się rozumieć, taka jak w Amsterdamie: prywatne przejście w małych grupkach w milczeniu bez żadnych zewnętrznych znaków.
Organizatorzy: Fundacja Dominikański Ośrodek Liturgiczny i Stowarzyszenie Brandsma.
Patronat medialny: Tygodnik Katolicki „Niedziela” – ogromnie dziękujemy i polecamy to zasłużone katolickie czasopismo. Artykuł o krakowskiej Cichej Procesji ukaże się w najbliższym numerze z datą 14 marca br., w edycji lokalnej „Niedziela Małopolska”.
Wygrał slemp :)
Jak pokazały statystyki strony, opublikowane w grudniu przepisy kulinarne na okres bożonarodzeniowy wywołały duże zainteresowanie. Poszczególne przepisy zanotowały od kilkuset do kilkudziesięciu wejść. Ale zdjęcie przygotowanej potrawy dotarło do nas tylko jedno, ono zatem wygrywa nasz konkurs kulinarno-fotograficzny. Jego autorem jest p. K. Kardel. Dziękujemy!
Konkurs świąteczny – przygotuj tradycyjne niderlandzkie danie na okres Bożego Narodzenia i przyślij nam zdjęcie
Dawno nie było nowego wpisu, bo restrykcje związane z pandemią mocno ograniczają możliwości działania :-/ Nie wolno jednak opuszczać rąk, więc wymyśliliśmy nowy pomysł, zmodyfikowany w stosunku do pierwotnego planu, aby dało się go zrealizować w warunkach „lockdownu”. Początkowo myśleliśmy o warsztatach kuchni niderlandzkiej na Boże Narodzenie, ale musimy to odłożyć na przyszłość, a teraz proponujemy:
Konkurs na zdjęcie tradycyjnego niderlandzkiego dania na okres Bożego Narodzenia 🙂
Oczywiście można też dołączyć opis, jak smakowało 🙂
Nawiązaliśmy współpracę z blogiem Nederlands Dis, prezentującym tradycyjne dania kuchni niderlandzkiej (więcej informacji: Kuchnia niderlandzka), i dzięki temu mogliśmy dla Państwa przetłumaczyć prawdziwe, oryginalne niderlandzkie przepisy kulinarne.
Jest m.in. ciasto Trzech Króli i wino biskupa 🙂 Zapraszamy do wypróbowania, a potem podzielenia się z nami wrażeniami 🙂
Zasady konkursu
- Prosimy o samodzielne przygotowanie potraw wg przepisów zamieszczonych na podstronie Kuchnia niderlandzka, zrobienie ich zdjęć i przesłanie ich na nasz adres kontakt(małpka)brandsma.pl (wraz ze zgodą na publikację zdjęć oraz nazwiska autora potraw).
- Ponieważ Okres Bożego Narodzenia trwa w tym roku do 10 stycznia 2021 r., czekamy na zdjęcia do 17 stycznia, a 31 stycznia 2001 r. przedstawimy nagrodzone zdjęcia na stronie brandsma.pl oraz na profilu Stowarzyszenia Brandsma na portalu Facebook.
- Zdjęcia będzie oceniać kapituła, w której skład wejdzie autor bloga Nederlands Dis oraz przedstawiciele Stowarzyszenia Brandsma.
- Największą nagrodą jest oczywiście zjedzenie przygotowanych oryginalnych potraw 🙂 My dodatkowo zapraszamy do pochwalenia się tą wspaniałą twórczością kulinarną na naszym forum. Smacznego!
Zapraszamy też do zapisania się na nowo uruchomiony newsletter (formularz jest na stronie brandsma.pl po prawej), żeby otrzymywać NIE ZA CZĘSTO informacje o nowych wydarzeniach.
Fot. Wikimedia Commons/takeaway